ParkAny

INFORMACJE o INDUSTRIADZIE 2023 znajdziecie tutaj: https://mokpszow.pl/industriada-pszow/

Budynek maszyny wyciągowej szybu „CHROBRY I”

KWK „Anna” 1832-2012

Historia pszowskiej kopalni sięga 1832 r., kiedy to rybnicki aptekarz Augustyn Ferdynand Fritze uzyskał pozwolenie na eksploatację węgla. Ostatecznie kopalnia „Anna” uzyskała nadanie w 1840 r., a w 1842 r. na szybie „Ryszard” zainstalowano pierwszą pompę parową i tym samym rozpoczęła się regularna eksploatacja
złóż węgla.

Kopalnia Węgla kamiennego „Anna” funkcjonowała do 2012  r. o tym czasie rozpoczął się proces wyburzania infrastruktury na terenie byłej kopalni. Pozostały tylko budynki o wartości historycznej, między innymi budynki projektowane przez światowej sławy niemieckiego architekta – Hansa Poelziga.

Jednym z nich jest budynek maszynowni szybu „Chrobry I”, który został wraz z całym wyposażeniem wpisany do rejestru zabytków Województwa Śląskiego.
Szyb „Chrobry I” przeżył samą kopalnię, bo działał jeszcze do 2016 r.

HANS POELZIG w PSZOWIE

Budynki projektowane przez Hansa Poelziga wzniesione dla Rybnickiego Gwarectwa Węglowego zaliczane są do wczesno-modernistycznych i traktowane jako jedne z pierwszych przykładów nowoczesnej architektury europejskiej. Ten wybitny niemiecki architekt stworzył na terenach kopalni „Anna” w Pszowie
wyjątkowy i dobrze zachowany do dziś kompleks obiektów industrialnych.
Budynek maszynowni szybu „Chrobry I” (dawniej „Rudolf”) to jeden z najbardziej okazałych projektów Hansa Poelziga z tego okresu. Pracę nad nim rozpoczął
w 1914 r. Maszynownia została ukończona już w 1916 r., a rok wcześniej oddano do użytku budynki elektrociepłowni.

Zespół zabudowy elektrociepłowni oraz budynek maszynowni szybu „Chrobry I” są obiektami ściśle powiązanymi architektonicznie. Stanowią przykład zabudowy przemysłowej, o monumentalnym i modernistycznym charakterze. Architekt proste bryły urozmaicił szeregami okien umieszczonych w schodkowych wnękach. Pomiędzy oknami, w obrębie poszczególnych wnęk, cegły ułożono w jodełkę, co dodatkowo urozmaica elewacje.
Realizacja w Pszowie, wybudowana w czasie I wojny światowej, nie miała szans na rozgłos, jednak nie pozostała bez odzewu. Pisano między innymi, iż Poelzig
w Pszowie wydobył „monumentalne piękno architektury przemysłowej”, która jeszcze kilka lat wcześniej nie była uznawana za zasługującą na miano sztuki wysokiej.

Na podstawie pracy Anny Syskiej „Przemysłowa nowoczesność. Hans Poelzig w Pszowie”

BUDYNEK MASZYNOWNI SZYBU „CHROBRY I„

Wyposażenie budynku maszynowni szybu „Chrobry I” podzielone jest na dwa przedziały – wschodni i zachodni. Główny element stanowią dwie maszyny wyciągowe o napędzie elektrycznym z jednolinowym kołem pędnym (system Koepe).
Maszyna w przedziale wschodnim została wyprodukowana przez firmę Siemens Schuckert Werkea w 1916 r., czyli w czasach powstania budynku maszyny wyciągowej. Maszyna w przedziale zachodnim wykonana została w latach 1942 – 1943 przez Brown Boveri Company w Baden i Donnsersmarckhuette
w Zabrzu (część mechaniczna), a zainstalowana w latach 50-tych XX wieku.
Maszyny wyposażone są w urządzenia zasilające, sterujące, orientacyjne, kontrolno-pomiarowe i rejestrujące, które służyły do ich prawidłowego funkcjonowania. Zasilanie maszyn odbywało się poprzez zlokalizowane w odrębnych pomieszczeniach przetwornice prądu zmiennego na prąd stały w układzie Leonarda.
W przedziale wschodnim jest to czteromaszynowa przetwornica wyprodukowana równocześnie z maszyną wyciągową w 1916 r. przez Siemens Schuckert Werke.
W przedziale zachodnim znajduje się dwumaszynowa przetwornica produkcji Dolmel z Wrocławia z 1956 r. Przy obu maszynach wyciągowych zachowały się wskaźniki głębokości typu kolumnowego (szybowskaz) z regulatorem jazdy w przedziale wschodnim typu SSW (Siemens Schuckert Werke), 1940 r.), przedziale zachodnim typu Schönfeld (Brown Boveri Company, lata 40-te XX w.).
Do nich podłączone są tachometry typu Karlik (J. Karlik, I poł. XX w.), wskazujące prędkość. Całość stanowi integralną, spójną technologicznie instalację, w pełni obrazującą wyposażenie budynku maszynowni w pierwotnym stanie. O wartości historycznej zespołu maszyn, jako zabytku techniki, świadczą czytelne nawarstwienia historyczne (modernizacje, przebudowy, komponenty różnych producentów) od początku ich powstania do czasów współczesnych.
Budynek maszynowni szybu „Chrobry I” jest obiektem poprzemysłowym, który powoli przekształca się w atrakcję turystyczno – kulturalną, lecz niezaprzeczalnym jego atutem jest wyjątkowa wartość techniczna, historyczna, architektoniczna oraz zabytkowa.

KALENDARIUM

1834 r. – zgłębienie pierwszego szybu „Ryszard” do głębokości 30 m. Urobek wydobywano przy pomocy kołowrotu ręcznego.
1856 r. – zgłębienie szybu „Jan” do głębokości 60 m.
1882 r. – wybudowanie pierwszej w Polsce parowej kolejki linowej z Kopalni „Anna” do dworca kolejowego w Rydułtowach.
1888 r. – wstrzymanie wydobycia z powodu całkowitego zalania kopalni przez wdarcie się kurzawki w pokładzie „Frieda”
1898 r. – roczne wydobycie węgla wynosiło 41.316 ton przy zatrudnieniu 185 osób oraz 7 koni pociągowych.
1903 r.- wykup nadania kopalń: „Anna”, „Emma”i „Rymer” przez Fryderyka Friedlander’a; utworzenie Rybnickiego Gwarectwa Węglowego.
1905 r. – rozpoczęcie budowy osiedla robotniczego tzw. „Familoków”
1914 r. – uzyskanie przez kopalnię połączenia kolejowego ze stacją w Olzie.
1917 r. – zgłębienie szybu wydobywczego ,,Rudolf” do poziomu 260 m.
1928 r. – uzyskanie po raz pierwszy 1.000.000 ton rocznego wydobycia.
1949 r. – wynik rocznego wydobycia węgla na poziomie 1.383.355 ton, przy zatrudnieniu 3.840 osób.
1952 r. – wybudowanie Zasadniczej Szkoły Górniczej w Pszowie.
1970 r. – wynik rocznego wydobycia węgla na poziomie 2.241.660 ton, przy zatrudnieniu 6.280 osób.
1978 r. – osiągnięcie największego rocznego wydobycia w historii kopalni – 2.874.378 ton (9.222 t/dobę).
2004 r. – połączenie kopalni „Rydułtowy” i „Anna”.
2010 r. – rozpoczęcie zasypywania rury szybowej na szybie ,,Jan”.
2011 r. – ostatnia Barbórka na Kopalni „Anna”.
2012 r. – wytransportowanie szybem „Chrobry II” na powierzchnię ostatniej tony węgla.
01.04.2016 r. – przekazanie Kopalni Węgla Kamiennego ,,Anna” do Spółki Restrukturyzacji Kopalń.

HANS POELZIG

Hans Poelzig – jeden z naj-ważniejszych architektów niemieckich początku XX wieku. Był scenografem filmowym
i teatralnym oraz głównym działaczem Werkbundu. Był osobowością przerastającą niemal wszystkich przedstawicieli niemieckiej sceny architektonicznej pierwszej połowy XX wieku. Na uznanie zasłużył ze względu na swoje projekty, pracę nauczyciela (uważany był za doskonałego wykładowcę) i w końcu za jego barwną osobowość, inteligencję, dowcip i temperament. Nie ma chyba żadnej dziedziny architektury, w której nie wykazałby się aktywnością i nie wyznaczył nowych standardów: projektował domy prywatne i całe fragmenty miast, architekturę przemysłową, teatry, kina, stoiska wystaw targowych, budynki stacji radiowych.
W schyłkowym okresie Republiki Weimarskiej Poelzig był jednym z najbardziej znanych niemieckich architektów. Projektował wielkie założenia urbanistyczne, jak berlińskie centrum wystawowe, czy biura IG we Frankfurcie nad Menem – główną siedzibę jednego z najważniejszych wówczas europejskich koncernów. Szczególnym aspektem twórczości Poelziga, który sprawia, że jest on postacią interesującą do dzisiaj, jest jego działalność na polu wielu dziedzin sztuki i mediów. Był zapalonym projektantem, malarzem, którego prace olejne antycypowały późniejszy nurt Action Painting, pasjonowały go teatr
i film. Nie stronił też od projektowania porcelany, fontann, klamek, a także scenografii dla filmu i sztuk teatralnych.